Kazakistan  Orta Asya’daki güvenilir bir ortak ve kilit ülkedir

Kazakistan  Orta Asya’daki güvenilir bir ortak ve kilit ülkedir

Avrupalı politikacılar son zamanlarda Kazakistan’ı sık sık ziyaret ediyorlar. Bir aydan az bir süre önce, ülkeye Avrupa Birliği Konseyi Başkanı Charles Michel geldi, geçenlerde ise Astana’yı AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi, Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Josep Borrell ziyarette bulundu. Bunların dışında, söz konusu süre zarfında birçok üst düzey Avrupalı, Kazakistan yönetimi ile çeşitli formatlarda uzaktan müzakereler yürüttüler. Peki Avrupalıların bir Orta Asya ülkesine bu kadar eşi görülmemiş bir ilgi duymasının nedeni nedir ve bu dünya siyaseti için ne anlama geliyor?

Avrupa Birliğinin neredeyse tüm siyasi yapısını kabul etmiş Kazakistan, üst düzey kişilerle gerçekleştirdiği yüz yüze ziyaretler veya video bağlantısı aracılığıyla uzaktan toplantılar sonucu, Kazakistan Cumhurbaşkanı, Eski Dünya ile işbirliğinin açıkça belirtilmiş bir şekilde ilerlemesini pekiştirmek için Fransa’ya bizzat ziyaret etmeye karar verdi.

Tokayev, zor jeopolitik durumlara rağmen Paris’e gidecektir. Bu arada G20 zirvesi yeni sona erdi, zirvede ülkelerin liderlerinin neredeyse hepsi oybirliğiyle Ukrayna’daki savaşı kınadılar. Fakat bu durum Kazak-Fransız ilişkilerini pek etkilemeyecektir. Cumhurbaşkanı Tokayev, Rusya’nın dış politikasını defalarca eleştirdi. St.Petersburg’da gerçekleşen forumda yaptığı açıklamaların değeri hangi boyuttaydı?

Astana, çatışmada resmi olarak ‘tarafsız/nötr’ bir pozisyon aldı ve Kırım, Donetsk, Lugansk vb. ‘yarı devlet bölgelerini’ ülke olarak tanımayı reddetti. Gerçekte, bu ‘tarafsızlığın’ başka bir yönü daha var: savaşın başlangıcından beri, Kazakistan, Ukrayna ile diplomatik işbirliğini artırdı ve bu ülkeye defalarca insani yardım gönderiminde bulundu.

Türk Devletleri Teşkilatının Semerkant’taki zirvesinde Cumhurbaşkanı Tokayev, Kazakistan’ın uluslararası gündemdeki konumu hakkında bilgi vermiş. ‘…Kazakistan, tüm devletlerin toprak bütünlüğünü kuvvetle desteklemektedir ve ayrıca Birleşmiş Milletler Şartı’na sıkı sıkıya uymayı gerekli görmektedir. Bu, ülkemizin temel çıkarlarına tam olarak uyan önemli bir ilkedir. Bu nedenle bu ilkeye öncelik vereceğiz’ dedi Kazak Lideri.

Astana, Moskova’nın baskın etkisinden çoktan çıkmış durumda ve yeni ‘çoklu vektör’ yaklaşımını ve dünyayla olan yeni bir ilişkiler sistemini oldukça başarılı bir şekilde inşa ediyor. Fransa bağlamında bu dışişleri bakanlıkları arasındaki yıllık istişarelere ilişkin 2021 yılında alınan kararla doğrulanmıştır.
Yaklaşan görüşmenin siyasi yönü hakkında konuşacak olursak, toplantıda herhangi bir zorluk beklenmemektedir. Başkanlığının başlangıcından itibaren Tokayev, cumhurbaşkanlığı kurumunun siyasi etkisini azaltarak ve parlamentonun ülke hayatındaki rolünü artırarak ülkenin gerçek anlamda demokratikleşmesine yöneldi. Bu Fransa’nın geleneksel olarak güçlü bir konuma sahip olduğu yer – Avrupa siyasi değerleri paradigmasına tam olarak uymaktadır.

Siyasi değerlerler konusundaki uyumlar, ekonomik işbirliğinin güçlenmesinde de katkıda bulunur. AB, toplam 160 milyar dolarlık yatırımla Kazakistan ekonomisinin en büyük yatırımcısıdır. Buna karşılık Kazakistan, 24 milyar dolarlık ikili ticaret ilişkisi ile AB’nin bölgedeki lider ticaret ortağıdır. Günümüzde, Kazakistan’da en ünlüleri Total, Danon, Alstom, Orano olmak üzere 170’den fazla Fransız şirketi temsil edilmektedir. Mayıs 2021’de Kazak-Fransız ekonomik işbirliği için 2030 yılına kadar Yol Haritası imzalanmış.
İnsani yardımlaşma işbirliğinin boyutuna ayrı bir makale ayrılmalıdır. Kazakistan bu alanda hem AB’nin tamamıyla hem de özellikle Fransa ile uzun süredir ve çok sıkı bir işbirliği içindedir.

Genel olarak, Tokayev, açıkçası Fransa’ya, yeni anlaşmalarla doldurulacak oldukça ağır bir işbirliği bagajıyla seyahat edecektir. Avrupa Onu bekliyor. Avrupalı politikacılar pragmatizmleriyle tanınırlar. Avrasya’nın tam merkezinde yer alan istikrarlı ve güçlü bir Kazakistan’ın bu bölgede kendileri için önemli ve kilit ortak olduğunun çok iyi farkındalar. Kazakistan’ın elverişli ve uygun coğrafi konumu ise, onlara yaşamın tüm alanlarını etkileyen komşu ülkelerin büyük pazarlarına erişme fırsatı verir.

Ukrayna’daki savaş ve bunun siyasi ve ekonomik sonuçları Avrupa Birliği ile Orta Asya’yı birbirine daha da yakınlaştırdı. Artık sadece küresel enerji piyasasının gözden geçirilmesi değil, aynı zamanda eski siyasi bağların değişimine, yeni ekonomik modeller inşa eden olaylara tanık oluyoruz. AB ile Orta Asya, özellikle Kazakistan arasında olup bitenler bağlamında değerlendirildiğinde, bu ilişkiler ölçeğini tam olarak değerlendirmek şimdilik zor olan yeni bir boyut kazanıyor.

Her halükârda, mevcut koşullar altında Kazakistan ve diğer Orta Asya ülkelerinin Avrupalı ortaklarla ilişkilerde yeni bir eğilimi pekiştirme fırsatını ihmal etmeyecekleri açıktır. Bu eğilim her iki tarafa da fayda sağlamayı vaat ediyor.
Aynı zamanda, Kazakistan’ın ve Orta Asya şirketinin geri kalanının radikal bir şekilde batıya dönmesi beklenemez. Doğu zihniyetli ülkeler bu kadar zor jeopolitik koşullarda bile dengeyi sağlayabilmektedirler. Bu yetenek Kazakistan’ın mükemmel bir şekilde göstermektedir. Astana, bağımsızlığını savunurken ve Batı ve Doğu ile el sıkışmalarını güçlendirirken, komşuları ve Türk dünyasının kardeş devletleriyle de yapıcı ilişkiler sürdürmektedir.

Yakın zamana kadar deneyimli dünya politikacıları arasında şüpheye mahal veren ve naif suçlamalarıyla komikliğe neden olan çok vektör yaklaşımının gerçekten var olduğu ortaya çıktı. Ve belki de sadece ‘herkes herkese karşı’ ilkesine göre yaşamayanların rahatça var olabileceği yeni bir dünya düzeninin temeli olacak.

ABDULLAH YİĞİT-ANKARA

Fotoğraf: kaynak: https://akorda.kz/kz